occupational safety & health

مقدمه
درحالی که همه از ایمنی به عنوان یکی از اصول بسیار مهم یاد می کنیم ولی پروژه‌های ایمن سازی به ندرت جایی درخور و مناسب در فهرست اولویتهای یک کارخانه به خود اختصاص می دهد. هنگامی که کارخانه ها به ایمنی در مقابل آتش سوزی می اندیشند، معمولا تصمیم به پیروی از نشانه های مقابله با آتش و تنظیمات و کنترل آن به روشهای معمول می‌گیرند. زمانی که این روشها را به درستی به کار گیریم و استفاده از آنها به طور قانونی اجباری شود ضریب ایمنی در مقابل آتش سوزی در انبار به طور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد. تفاوت بین افت اندک سود مالی و ضرر ناشی از بروز فاجعه‌ای عظیم، خواه ناخواه همه کارخانه ها را به سوی به کارگیری دانش ایمنی در مقابل آتش و استفاده از آن در طراحی انبار و فعالیتهای عملیاتی سوق می دهد.

راههای عملی
آنچه در زیر آمده است، پیشنهادها و شرایطی است که در بسیاری از عملکردها و فعالیتهای انبار استفاده می شود. شایان ذکر است که اجرای این روشها به میزان زیادی به ویژگیهای انبار و تجهیزات و سرمایه شما بستگی دارد.
_ اگر چه ممکن است انبارهای کوچک به طور قانونی به سیستم آبفشانی خودکار نیاز نداشته باشند، ولی این وسیله یکی از ابزارهای استاندارد پراهمیت در هر انباری است.
_ مواد ذخیره شده در سالن باید در راهرویی به طول حداقل 100 و عرض حداقل 50 فوت نگهداری شوند.
_ راهروهای با پایان بی استفاده نباید درازایی بیش از 50 فوت داشته باشند.
_ در خلال عملیات ذخیره مجدد موجودی، استفاده از روشهای دستی مانند کارتهای موجودی (کانبان) برای جلوگیری از انباشت مواد در فاصله ای کمتر از 24 اینچ یا نصف عرض راهرو به‌کار می رود.
_ استعمال دخانیات در انبار به‌کلی ممنوع است و علامتهای « سیگار نکشید» مورد نیاز است.
_ مانند هر قسمت دیگری در فرآیند عملیاتی درجه ایمنی مقابل آتش سوزی به طور عمده از شیوه ها ، فرآیندها و آموزشهای فراهم دیده شده به کارکنان تأثیر می پذیرد.
_ برنامه های تخلیه: بسیار مهم است که برای کارمندان به طور کامل مشخص سازید هنگام وقوع آتش سوزی و یا شنیدن صدای آژیر خطر از آنها انتظار انجام چه کاری را دارید. معمولی ترین عکس العمل کارکنان در این مواقع توجه به سرپرستان و مدیران و یا سایر کارکنان است تا ببینند آیا دیگران ساختمان را ترک می کنند یا نه. باید به کارکنان آموزش داد تا درصورت شنیدن صدای آژیر سریعاً ساختمان را از طریق نزدیک‌ترین خروجی ممکن ترک کنند. کارگران انبار معمولاً خروجی ویژه ای را که به ندرت استفاده می شود برای خود تعیین می کنند. این روش بسیار خطرناک است, چون مسلماً در این صورت آنها زمان زیادی را برای نجات خود از دست خواهند داد. همچنین اگر از کارکنان خواسته شده باشد قبل از خروج از ساختمان کارهایی از پیش تعیین شده مانند خاموش کردن وسایل و تجهیزات کار را انجام دهند باید به آنها آموزشهای ویژه درمورد کار و ضمناً شرایط اضطراری ترک ساختمان داده شود.
_ آموزش : باید به کارکنان محل قرارگیری و نحوه استفاده از کپسول‌های آتش نشانی آموزش داده شود. این امر به خصوص در محیط هایی که در آن منابع قابل احتراق و آتش‌زا قرار دارند از اهمیت بالایی برخوردار است.
_ تراکم مواد اضافی و دور ریختنی: توده های بزرگ مواد زائد و دور ریختنی می تواند خطری بالقوه برای بروز آتش باشد (همانطور که جلوگیری از تخلیه سازمان هم چنین است). برای انتقال اینگونه موادزائد باید محفظه ها و کانتینرهای کافی فراهم باشد و وظیفه ای مشخص به هر یک محول گردد. همچنین باید مکانهایی برای ذخیره پالتها، صندوقها و وسایلی مانند آن در نظر گرفته شود.
_ در نظر گرفتن طبقه ای خاص برای استقرار و ذخیره مواد: از رنگ یا نوارهای رنگی برای ذخیره مواد مختلف در ساختمان استفاده کنید. این کار ضریب ایمنی را در انبار و کارخانه به طور چشمگیری افزایش خواهد داد.
_ هماهنگی آموزشهای ایمن سازی و شیوه های عملیاتی: فرآیندهای ایمن سازی و اصل آموزش اغلب اوقات به عنوان نتایجی جداگانه مورد بررسی قرار می گیرند ولی به مرور زمان متوجه خواهید شد بهتر است این دو بخش را با هم ادغام کنید. کارهایی که به تمیز کردن سیستمها هواکش، پاکسازی سیستم اطفای حریق، برنامه تخلیه افراد، شارژ باطری و حمل سیلندرهای گاز پروپان مربوط است، باید بخشی از برنامه منظم آموزش کارکنان باشد.

نقش مأموران آتش نشانی در ایمنی انبار:
سعی کنید با ایستگاههای آتش نشانی محدوده خودارتباطی موثر برقرار کنید. در این ارتباط، دو نکته حائزاهمیت است: اولا: مطمئن شوید ایستگاه آتش نشانی از میزان خطر زیادی که بعضی از مواد موجود در انبار دارند و یا تغییراتی که در وضع و نحوه استقرار مواد ایجاد می کند آگاه است. اگر آتش سوزی رخ دهد نکته بسیار مهم آن است که آتش نشانان بدانند کجا گام می گذارند.
ثانیاً درک کنید ایستگاه آتش نشانی محل به شما احتیاج دارد. الزامات و قیود بودجه ای اغلب دسترسی ایستگاههای آتش نشانی را به تجهیزات مورد نیازشان سخت و غیر ممکن می سازد. آنها برای مقابله با آتش و حفاظت از جان و مال انسانها نیاز به امکاناتی دارند تا بتوانند وظایفشان را به راحتی و درستی انجام دهند. کارخانجات محلی می توانند به وسیله برقراری تماس با ایستگاههای آتش نشانی محل تا حدودی تجهیزات مورد نیازشان را تأمین و یا مبلغی را برای خرید این وسایل به آنها اهدا کنند. بی شک این کار سرمایه گذاری مفید برای جلوگیری از ضرری بزرگ به همان کارخانه است.

لزوم تدوین ضوابط و مقررات ایمنی در صنایع
قوانین و مقررات مربوط به ایمنی در صنایع به سه گروه تقسیم می شوند:
گروه اول: ضوابط و مقرراتی که استقرار صنایع و مراکز خدماتی بر مبنای آن صورت می گیرد.
گروه دوم: ضوابط و مقرراتی که بر ساخت و سازهای صنعتی و موضوع ایمنی به‌ویژه از لحاظ حریق نظارت دارد.
گروه سوم: ضوابط و مقرراتی که نحوه فعالیت و چگونگی عملکردهای واحدهای صنعتی را کنترل و نظارت می کند.
در نگاه اول چنین ضوابط و مقرراتی محدودکننده و بازدارنده تلقی می‌شوند، به‌طوری‌که الزام به رعایت کلیه ضوابط و مقررات وضع شده توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی (دولتی و یا خصوصی) از تمایل به سرمایه گذاری در بخش صنعت می‌کاهد و می تواند منجر به انصراف آنها شود. ولی باید توجه داشت که هرگونه حادثه آتش سوزی در یک واحد صنعتی می‌تواند زیانهای اقتصادی کلانی را برای صاحبان واحد صنعتی در پی داشته باشد و افزون بر زیانهای مادی، تلفات انسانی زیادی را نیز به بار آورد. حتی اگر خطر نشت آتش به واحدهای همجوار به‌دلیل تمهیدات از پیش تعیین شده وجود نداشته باشد قطعاً آلودگیهای ناشی از آتش سوزی در یک واحد صنعتی در مناطق مجاور آثار مخربی برجا می گذارد. هنوز خاطره آتش سوزی در نیروگاههای اتمی « تری مایل ایلند » (ایالات متحده- سال 1979) و « چرنوبیل» (شوروی سابق- 1986) از یاد نرفته است. این آتش سوزیها نظر کارشناسان را به این نکته معطوف کرد که در پاره ای از واحدهای صنعتی نه خود حریق بلکه تبعات آن، آثاری خطرناک در محیط اطراف خود به جای می‌گذارد.
ضمنا با بروز حادثه آتش سوزی یک واحد صنعتی بزرگ که در یک شهر کوچک فعالیت می کند، کارخانه از کار بازمی‌مانند و نیروی شاغل در آن کارخانه بیکار می‌شوند. به بیان روشن‌تر، تعادل اشتغال در جامعه از بین می‌رود، افراد زیادی در شهر فرصتهای شغلی را از دست می‌دهند و شهر عملاً از لحاظ اقتصادی فلج خواهدشد. بنابراین توجه به یک واحد صنعتی با چنین ویژگی و اهمیتی تنها به محدوده صنعت مربوط نمی‌شود، بلکه این توجه ناشی از نیاز شهر به سلامت و ادامه فعالیت واحد صنعتی مذکور است.
وقوع چنین حوادثی در گذشته و آثار و تبعاتی که بر جای می گذارند، سبب شده است، در کشورهای مختلف ضوابط و مقررات نسبتاً جامعی برای استقرار صنایع و نیز نظارت بر عملکردشان تدوین شود. اگرچه کلیت این ضوابط و مقررات به مسائل زیست محیطی و حفظ محیط زیست از آلودگیهای مختلف بر می گردد، اما در آنها تجربیات گذشته و آتش سوزیهایی که به دنبال خود عوارض زیست محیطی داشته اند مورد توجه قرار گرفته است.از این‌رو رعایت آنها ضمن حفظ محیط زیست سبب می‌شود آتش سوزی در واحدهای مختلف کمترین ضایعات را برای محیط اطراف داشته باشد.

منابع

1) مسعود حیدری، مدیریت سیستمهای انبارداری، انتشارات آن، تهران، 1382.

2 - Fire Safety Science, by G.Cox , Third International Symposium on Fire Safety
Science, University of Edinburgh, Scotland, UK, July 1991.

_ مجتبی ولی زاده: دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد سمنان

وسایل حفاظت فردی

حفاظت از پاها

چه موقع بایستی از پاها محافظت کنیم ؟

شما بایستی حفاظت از پاها را زمانی انجام دهید اگر ارزیابی از خطرات محیط کارتان معلوم کند که خطرات بالقوه قسمتهایی از بدنتان را تهدید می کند . بعضی از خطرات شامل موارد زیر می باشد :

v      اشیاء سنگین مانند بشکه ها و ابزاری که ممکن است در حین حرکت پای پرسنل زیر آن بماند .

v      اشیاء تیز نظیر میخ ها که ممکن است کف پا یا کفش معمولی را سوراخ کند .

v      ماده مذاب گداخته که ممکن روی پا ریخته شود .

v      سطوح داغ و مرطوب.

v      سطوح لغزنده .

انواع حفاظت کدامنند و در کجا قرار دارند ؟

نوع حفاظتی که برای پا و ...  فراهم می آورید بستگی به خطرات بالقوه محیط کارتان که پاها در معرض آسیب آن قرار دارد شناسایی کرده اید دارد. کفش ایمنی بایستی حداقل فشار و ضربه استاندارد و الزامات تست آنرا توسط ANSI برآورده سازد . خرید کفش ایمنی بعد از5 جولای 1994 بایستی مطابق الزامات ANSI  Z 41(1994)  باشد .

انواع حفاظت پا ها :

 ساق پوشها :این نوع برای حفاظت از قسنت پایین پاها در برابر خطرات می باشد مانند ماده مذاب گداخته یا جرقه های جوشکاری ? ساق پوشها سریعا خطرات را رفع می کند .

 حفاظهای کف و پشت پا : از آلومینیم ? استیل ? فیبر یا پلاستیک ساخته شده اند . این حفاظها برای حفاظها برای حفاظت از ناحیه پاشنه در اثر ضربه و فشار می باشد

   محافظهای پنجه :حفاظهای پنجه ممکن از استیل ? آلومینیم یا پلاستیک ساخته شده اند . آنها برای حفاظت پنجه پا مناسب هستند آنها حفاظهایی هستند که فقط پنجه پا را از خطرات ضربه و فشار حفظ می کند .

    ترکیب حفاظهای ساق پا و پا : این حفاظها ممکن است با هم استفاده شود در زمانی که حفاظت بالاتری مورد      

نظر است .

    کفش ایمنی : کفش محکم در برابر ضربه به پنجه مقاوم و در برابر گرما مقاوم هستند که حفاظت در برابرسطح معملی کاری در صنایع فلزی داغ ? سنگ فرش و صاف را فراهم می آورد . کفی های فلزی بعضی از کفش های ایمنی پاها را در برابر بریدگی ها و سوراخ شدن ها حفظ می کند .کفش های ایمنی ممکن همچنین طراحی شوند که از هدایت الکتریسته جلوگیری کنند . که کارگران از خطرات الکتریکی حفظ می کند

چطور کفش ایمنی مناسب برای پرسنل فراهم کنیم ؟

معمولا کفش های ایمنی بایستی محکم و ضد ضربه باشند و حفاظت از پنجه و پاشنه را فراهم کند .کفش ها کاملا با استاندارد ANSI که در بالا ذکر شد مطابقت داشته باشد . علاوه براین ? نوع آن بستگی به تماس کارگر دارد . شما ممکن نیاز به طراحی ویژه کفش ایمنی داشته باشید نظیر کفش های ایمنی در برابر خطرات الکتریسته .

کفش عایق برق :

کفش های ایمنی برق فرد را در برابر جریان الکتریسته محافظت می کند . پرسنلی این کفش ها را می پوشند که در کارخانه ساخت مواد منفجره یا آسانسورها ی طبقات کار می کنند تا ریسک ناشی از خاصیت الکتریسته را کاهش دهد که از تولید جرقه یا آتش و انفجار تولید می شود . در طول آموزش کارکنان باید یاد بگیرند که از پودر پا استفاده نکنند و از جوراب که از جنس ابریشمی ? پشمی ?نایلونی همراه با کفش عایق جریان استفاده کنند . پودر پا اگر استفاده شود قدرت ایمنی کفش را در برابر الکتریسته که ناشی از ابریشم ? پشم و نایلون که الکتریسته ساکن ایجاد می کند کاهش می دهد .

کفش عایق جزو کفش ها با هدف عمومی نیستند و برای وظایفی است که نیازمند استفاده می باشد . کارکنانی که بدون حفاظ در برابر الکتریسته هستند بایستی از کفش هادی استفاده کنند .

خطرات الکتریکی ? کفش های پنجه ایمنی :

کفش های عایق پنجه ای در برابر خطرات الکتریکی استفاده می شود و پای کارکنان را در برابر جریان الکتریکی می تواند محافظت می کند . و کفش با پنجه ایمنی می تواند پرسنل را در مقابل 600 ولت در شرایط خشک محافظت می کند . در اتصال با دیگر تجهیزات ایزوله شده برای کاهش یا حذف خطرات انرژی الکتریکی که قسمتی از پا یا بدنشان را تهدید می کند .

نکته : کفش غیر عایق نبایستی در برابر خطرات برقی یا انفجار استفاده شود در چنین موقعیت هایی کفش عایق الکتریکی لازم می باشد .

حفاظت ایزولسیون را برای خطرات الکتریسته به پرسنل آموزش دهید . کفش های پنجه ایمنی که ممکن سازگاری داشته باشد اگر :

• کفش مطلوب باشد
• تخته لاستیک فرسوده شده باشد
• ذرات فلز که در کف پا یا پاشنه پا جاافتاده باشد
• قسمتهای دیگر بدن بدن پرسنل که با جریان تماس داشته باشد .

      چک لیست E :

وسایل حفاظت فردی

حفاظت از بدن

چه موقع باید وسیله حفاظتی کل بدن را برای پرسنل فراهم آوریم ؟

شما زمانی باید حفاظت تمام بدن را برای پرسنل فراهم آورید که آسیب های بدنی آنها را تهدید می کند و نوع شغلشان ایجاب می کند . ود نهایت نمی توان خطرات را از راه کنترلهای مهندسی اداری حذف کرد .

خطرات محیط کار که باعث آسیب بدنی می شوند شامل :

• گرمای شدید
• پاشش فلزات داغ و سایر مایعات
• بریدگی ها
• خطرات شیمیایی
• تماس با مواد شیمیایی بالقوه شبیه خون
• اشعه ها

اگر فقط قسمتی از بدن پرسنل در معرض آسیب باشد بایستی برای آنها حفاظت تمام بدن را فراهم آورد.

از آنجائیکه تمامی تجهیزات حفاظتی لباس محافظتی در مقابل خطرات ویژه موجود هستند شما لازم است وسایل حفاظت فردی فقط برای قسمتی از بدن که در بدن آسیب قرار دارد فراهم فراهم کنید.

برای خطرات محیط کار شما لازم است یک تا تعداد بیشتری وسیله فراهم کنید که شامل :

v      جلیقه

v      ژاکت

v      پیش بند

v      پوشش جلو بدن

v      گان جراحی

v      لباس تمام بدن

اگر ارزیابی خطرات کارتان نشان می دهد که شما باید وسایل حفاظتی تمام بدن در برابر عاملهای فیزیکی مضر و مواد سمی فراهم کنید شما باید :

با دست لباس را بررسی کنید و اطمینان حاصل کنید و مطمئن باشید که لباس حفاظتی عملکرد مناسبی دارد .

لباسهای حفاظتی از چه موادی ساخته می شوند ؟

لباس حفاظتی از مواد گوناگونی در برابر خطرات ویژه ساخته شده اند ارزیابی ریسک را انجام دهید منابعی که منجر به آسیب بدن می شوند را شناسایی کنید . کنترلهای مهندسی را انجام دهید و کنترلهای ادراری را برای حذف خطرات بکار ببرید . اگر امکان آسیب هنوز وجود دارد لباس حفاظتی را فراهم کنید که حفاظت را در مقابل خطرات ویژه محیط کارتان تامین کنید .

مواد لباسهای حفاظتی شامل موارد زیر است :

·         فیبر شبیه کاغذی: لباسهای قابل عرضه درست شده از مواد حفاظت را در برابر گردوغبار و ترشحات تامین می کند .

·         نخی – پشمی : لباس حفاطتی ساخته شده از نخ و ابریشم برای مقابله با تغییرات درجه حرارت های محیط کار متناسب و سازگار می باشند . لباس نخی پشمی در مقابل گردوغبار ? سطوح زبر و خشن و سوزش آور محافظت می کند .

·         غواصی : این جنس نزدیک به بافت فیبری نخی که پرسنل را در مقابل بریدگی ها و کوبیدنها حفاظت می کند . در حالیکه آنها سنگین ? تیز و خشن هستند .

·         چرمی : لباس حفاظتی چرمی اغلب در مقابل گرما و شعله محافظت کننده است .

·         لاستیک : لباسی که از مواد حفاظتی در مقابل اسیدها و مواد شیمیایی که از لاستیک ? نئوپرن و پلاستیک پوشیده شده است .

آگاهی داشته باشید که موادمختلف شخص را در برابر خطرات فیزیکی و شیمیایی مختلف حفاظت می کند

موقع که خطرات فیزیکی یا شیمیایی موجود است لباس سازنده که از مواد انتخاب شده در برابر خطرات فیزیکی و شیمیایی محیط کار را چک و بررسی کنید .

چطور اطمینان حاصل کرد که پرسنل وسایل حفاظتی فردی فراهم شده را استفاده می کنند ؟

به پرسنل آموزش دهید که لباس حفاظتی را استفاده کنند .

چک لیست ل به شما کمک می کند که استفاده از وسایل حفاظت تمام بدن را به پرسنل آموزش دهید .

چک لیست L: