وسایل حفاظت فردی

حفاظت شنوایی

چه موقع بایستی برای پرسنل وسایل حفاظت شنوایی فراهم کرد ؟

تعریف حفاظت شنوایی می تواند بصورت مهارت آمیزی توصیف شود . تماس بیش هز حد با سروصدا به فاکتورهای زیر بستگی دارد :

• صدای اندازه گیری شده چند دسی بل می باشد ؟
• مدت تماس هر کدام از پرسنل با سروصدا چه قدر می باشد ( میزان مواجهه ) ؟
• آیا پرسنل در ناحیه های متفاوتی از سروصدا حرکت می کند ؟
• آیا صدای تولیدی از یک یا چندین منبع منتشر می شود ؟

معمولا برای صدای بلندتر در مقایسه با تماس کوتاه مدت بایستی سریعا حفاظت شنوایی را فراهم کرد.

بطور مثال پرسنل ممکن است در معرض صدایA 90 db   برای 8 ساعت قرار گیرند بایستی برنامه حفاظت شنوایی را برای آنها اجرا ء کنید . هر چن ممکن است تراز سروصدا ی محیط کار به 115 دسی بل برسد بایستی تماس برای آنها رابیش از 15 دقیقه مجاز ندانید و برای آنها برنامه حفاظت شنوایی را فراهم کنید

جدول 5 : نشان می دهد که شما باید حفاظت شنوایی در تماسهای ویژه برای پرسنل فراهم کنید .

                                             جدول شماره 5 – میزان قابل قبول

 

سروصدای مداوم مورد توجه قرار می گیرد اگر فاصله بین حداکثر وقوع یک ثانیه یا کمتر باشد . که بعنوان سروصدای کوبه ای یا ضربه ای مورد توجه قرار می گیرد . مدت تماس سروصدای ضربه ای یا کوبه ای باید از 140 دسی بل تجاوز نکند . برای مثال نیوز کوبه ای یا ضربه ای ممکن مانند شلیک گلوله تفنگ باشد . نیوز ناشی از سوراخ کردن و نیوز ناشی از سقوط چکش  و ... باشد .

آیا گوشی های ایر پلاگ مدت تماس با سروصدا را کاهش می دهد ؟

قبل از این به استفاده از وسایل حفاظت فردی ( گوشی ایر پلاگ یا ایر ماف ) متوسل شوید اقدامات کنترلی مهندسی را برای کاهش یا حذف خطرات محیط کار پیاده کنید . اگر اقدامات کنترلی میزان مواجهه را کاهش ندادند باید سطح را به حد قابل قبول در آورید و سپس از وسایل از وسایل حفاظت فردی مناسب استفاده کنید .

 

 

 

اگر پرسنل در معرض تماس با سطحهای سروصدای متفاوتی در طول روز قرار گیرند چه پیش می آید ؟

اگر پرسنل جای ثابت ندارند و از یک  موقعیت به موقعیت دیگر حرکت می کند و در موقعیت با یک تراز نیوز تماس دارند شما باستی فاکتور میانگین نیوز را حساب کنید و تعیین کنید که آیا حفاظت شنوایی بایستی فراهم شود .

v      اندازه گیری میزان نیوز در هر موقعیتی که کارگر کار می کند .

v      برای هرتراز نیوز از روی جدول شماره 5 میزان تماس قابل قبول را پیدا کنید .

v      برای هر موقعیت ? مدت واقعی را مشخص کنید

v      نتایج را مشخص کنید

v      اگر کل از یک بزرگتر بود باید یکسری کنترلهای مهندسی یا حفاظت شنوایی برای پرسنل در معرض فراهم کنید .

فرمول محاسبه میزان تماس :

1) + (C2 / T2) + … + (Cn / Tn)  Fe =(C1 / T

 

چه نوع از وسایل حفاظت فردی در مقابل نیوزهای بالا بایستی فراهم شود ؟ آیا نخ یا پنبه می تواند برای ایر پلاگ مناسب باشد ؟

واضح است پنبه یا نخ نمی تواند جهت جنس ایر پلاگ مناسب باشد شما ممکن است چیزی انتخاب کنید که از چندین ماده است که حفاظت شنوایی را برای پرسنل فراهم کند .

• ایر پلاگ : گوشی که از نخ مومی از پشم فایبرگلاس ? فوم ساخته شده است
• ایر پلاگهای قابی شکل : اکثر اوقات گوشی هایی  که عرضه می شوند بایستی توسط یک نفر متخصص شناسایی و جدا شوند پلاگهای غیر قابل عرضه بایستی بعد از هر استفاده  معدوم گردند .
• ایر ماف : ایرمافها نیاز می باشد روی گوش قرار گیرند . عینک ها ? موی بلند? حرکت صورت ? ممکن از قدرت حفاظتی گوشی را کاهش دهد . شما بایستی در مواقعی نوعی گوشی ایر ماف مخصوص خریداری کنید که بشود همراه با عینک و ... استفاده شود .

 

اگر من برای پرسنل حفاظت شنوایی فراهم کنیم می توانند آنها در هر سطح نیوزی برای هر دوره زمانی کار کنند ؟

نه ! حفاظهای شنوایی فقط مقداری از نیوز را از میان گوشها عبور می کند کاهش می دهد . مقدار این کاهش به میزان تضعیف کحردن برمی گردد . میزان کاهش متفاوت است مطابق نوع حفاظت شنوایی استفاده شده و چقدر برای پرسنل مفید و مناسب است . حفاظهای شنوایی که شما انتخاب می کنید باید قادر باشند مقدار کاهشی که لازم است را فراهم کنند

کاهش میزان مواجهه با حدود قابل قبول در جدول 5 ذکر شده است .

مدت مواجهه نیوز روشهایی را برای ضخامت کاهش حفاظهای شنوایی ویژه بر اساس میزان کاهش نیوز        NRR بایستی توسط سازنده های وسایل حفاظت شنوایی گزارش شود که چه میزان  NRR ایجاد می کند .

 

چطور اطمینان حاصل کرد که وسایل حفاظت فردی فراهم شده را استفاده می کنند ؟

به پرسنل آموزش دهید که وسایل حفاظت شنوایی استفاده کنند . چک لیست  H کمک می کند که به پرسنل آموزش دهید که از گوشیهای ایر پلاگ یا ایر ماف فراهم شده استفاده کنند .

 

 

 

 

 

چک لیست  H  :

 

به فرض اینکه من برای پرسنل وسایل حفاظت شنوایی فراهم کردم و به آنها هم آمزش دادم که چطور از آنها استفاده کنند حالا چطور مطمئن شد که حفاظت شنوایی برای آنها تامین می شود ؟

اگر پرسنل شما در معرض نیوز با 85 دسی بل در مدت زمان 8 ساعت کار قارار گرفتند شما بایستی برنامه حفاظت شنوایی را بکار گیرند که شامل تست منظم شنوایی پرسنل بوسیله افراد متخصص که 4 موراد الزام برای تامین شنوایی مطابق cfr osha29 قرار داده است .

وسایل حفاظت فردی

 

حفاظت دست و بازو

چه موقع باید حفاظت از دست و بازوها را فراهم آوریم ؟

اگر ارزیابی خطرات محیط کار مشخص کند که ریسک آسیب به دست و بازو برای پرسنل وجود دارد اقدامات مهندسی برای حذف خطرات اعمال شده است بایستی برای پرسنل وسایل حفاظتی مناسب تهیه کرد .

آسیب هایی که پرسنل نیاز است در مقابل خطرات وسایل حفاظتی استفاده کنند که شامل موارد زیر می باشد :

·         سوختگی ها

·         کبود شدن و کوفته شدن

·         خراش ها

·         بریدگی ها

·         سوراخ شدگی ها

·         شکستگی ها

·         قطع عضوی از بدن

·         تماس های شیمیایی

چه نوع تجهیزاتی برای حفاظت دست و بازوها لازم می باشد ؟

برای بسیاری از عملیات محیط کاری ? نصب حفاظ روی ماشین ها در نقطه عملیات کافی می باشد . برای مثال نصب یک مانع که غیر ممکن می سازد نفراتی که دستشان را روی نقطه جائیکه میز تیغه اره با چوب که احتمال بریدگی دارد تماس پیدا می کند . برای سایر عملیات خطرات که شما قادر خواهید بود آموزش دهید روشهای کاری که باعث حذف ریسکهای برای دست و بازو است .

آیا دستکش های حفاظتی موجود کدامنند ؟

خیر. دستکش های ساخته شده از انواع مواد که متناسب با خطرات محیط کار می باشد عموما هر چند ممکن است به 4 گروه تقسیم شوند :

v      دستکش های برای کارهای ساخته شده ساخته شده از ذرات فلز ? چرم و پارچه

v      دستکش های فیبری و آستری از فیبر

v      دستکش های شیمیایی و مقاوم در برابر مایعات

v      دستکش های عایق از جنس لاستیک

• دستکش های فلزی ? چرمی و پارچه ای

دستکش های محکم ساخته شده از ذرات فلز ? چرم و پارچه دست را برابر بریدگی ها و سوختگی ها و گرما محافظت می کند .

• دستکش های چرمی :

دستکش های چرمی دستها را در مقابل جرقه ها ? گرمای متوسط ? ترک خوردن ? لبه پریدن و اشیاء زبر محافظت می کند . جوشکارها در مواقع ویژه به دستکش های چرمی با کیفیت بالا نیاز دارند .

• دستکش های آلومینیومی

این دستکش ها معمولا برای جوشکارها ? کوره ها یا ریخته گری استفاده می شود زیرا آنها در مقابل گرمای منعکس شده ایزوله هستند . دستکش های آلومینیومی نیاز دارند یکسری مواد سیندتیگ در مقابل گرما و سرما برای حفاظت داشته باشند .

• دستکش های آرامید فیبری

این سری از دستکش هایی هستند که فرد را در مقابل گرما و سرما محافظت می کند . بسیاری از دستکش های ساخته شده از فیبر آرامید دستکش هایی هستند که در برابر بریدگی و سوزاندگی خوب عمل میکنند .

مواد دیگر : چندین سازنده دستکش ها ی با فیبرهای دیگری که در برابر گرما و سرما مقاوم اند  فراهم می کنند . بعلاوه برای حفاظت در برابر دمای زیاد ممکن است با مقداری اسید تحمل آنها رابالا ببرند این مواد در مقابل قلیا ها و حلال ها مقاوم نیستند .

 • دستکش با آستری از فیبریک

این دستکش از پنبه? نخ یا فیبری که حفاظت را بالا می برد .

• دستکش های فیبریک

این دستکش ها می تواند حفاظت را در مقابل لکه? نقره? خراشیدگی و ساییدگی ایجاد کنند .این دستکش ها حفاظت کافی را فراهم نمی آورند . هر چند در برابر اجسام تیز یا مواد سنگین استفاده می شود . اضافه کردن پوشش پلاستیکی به دستکش های فیبری دوامشان را بیشتر می کند و حفاظت را برای فعالیتهای مختلفی فراهم می کند .

• دستکش ها با آستر فیبری

سازنده ها معمولا از نخ ابریشم با یک قسمت ضخیم درست می کنند . و یک طرف دیگر با نخ نازک پلاستیک می باشد . دستکش های فیبری تغییر شکل می دهند عموما به منظور حفاظت دست که کیفیت لازم را در مقابل آسیب ها دارا می باشد .این دستکش ها برای فعالیتهای اجرایی و حمل ونقل مواد شیمیایی در آزمایشگاه استفاده می شود . موقع انتخاب دستکش های حفاظتی در مقابل خطرات در تماس مواد شیمیایی همیشه با سازنده بررسیهای لازم را انجام دهید . اثربخشی دستکش ها را در مقابل مواد شیمیایی ویژه و شرایط محیط کاری تعیین می کند .

• دستکش های مقاوم در برابر مایعات  شیمیایی :

دستکش های ساخته شده از لاستیک ( لاتکس ? نیتریل و بوتیل و .... ) پلاستیک یا مواد شبیه لاستیک نظیر نئو پرن حفاظت می کند . کارگرانی که که در تماس با روغن? گریس ?حلال ها دچار سوختگی شوزش ?درماتیت می شوند کاهش می دهد بعضی از دستکش های معمولی برای حفاظت شیمیایی در غلظت های پایین استفاده می شود . علاوه بر این جدول 4 انواع مختلف دستکش ها که مقاوم در برابر مواد شیمیایی هستند و به انتخاب بهتر شما در نوع دستکش ها کمک خواهند کرد .

• دستکش های بوتیل لاستیک

این دستکش ها در برابر اسید نیتریک اسید سولفوریک اسید هیدروسولفوریک سوخت ها و پر اکساید فیوم اسید نیتریک دستها را محافظت می کند و همچنین در برابر مقدار بالای روغن موار شیمیایی اکسیداسیون و ازن و...  بعلاوه در برابر سوزش و تغییرات دمایی که قابل تغییر نیست مقاوم هستند .

• دستکش ها ی لاتکس طبیعی یا لاستیک

دستکش های لاتکس قابلیت انعطاف و راحتی دارند و همین کیفیت محافظ بودن است که آنها را برای منظورهای عمومی ساخته شده اند. بعلاوه در برابر سوزش ناشی سند بلاست کردن کوبیدن صیقل دادن مقاوم هستند این دستکش ها دستهای کارگران را در مواجهه با محلولهای آبی و اسیدی آلکان ها نمک ها کتون ها  ... حفظ می کند . موقع انتخاب حفاظت دسشت شما باید آگاه باشید که لاتکس باعث حساسیت در بعضی افراد می شود . بنابراین ممکن برای همه مناسب نباشد .دستکش های هایپوژنیک و ... ممکن متناوبا در افرادی که حساسیت به دستکش های لاتکس دارند استفاده می شود .

• دستکش های نئوپرن

این دستکش ها قدرت توانایی خوبی دارند و در برابر تماس مواد با چگالی بالا و در برابر مایعات گازوئیل ? آلکان ها و اسیدهای ارگانیک و آلکن ها و ....

• دستکش های لاستیک نیتریل

این دستکش ها ی محکم حفاظت را در برابر حلالهای کلراید نظیر کلرااتیلن و پری کلرواتیلن .اگر چه برای شغلهایی که حساسیت بیشتری دارد استفاده می شود . دستکش های نیتریل در برابر سوزش ?سوراخ شدن مانع ها و  پارگی مقاوم هستند .

 

 

 

 چک لیست F :

 

 

واژه ارگونومی(Ergonomy) از ترکیب دو کلمه یونانی "ergon" به معنای "کار" و "nomos" به معنای "قانون طبیعی" تشکیل شده است. ارگونومی شاخه‌ای از علوم کاربردی است که به بررسی رابطه انسان با محیط کاری وی می‌پردازد. طراحی و ارزیابی کارها، محصولات، محیط و سیستم کاری اپراتور برای سازگار ساختن آنها با نیازها، توانایی‌ها و محدودیت‌های افراد از وظایف یک ارگونومیست است.

متخصصان ارگونومی تلاش می‌کنند تا با ایجاد تغییرات مطلوب در سیستم‌های کاری از طریق جایگزینی تجهیزات، کنترل فاکتورهای فیزیکی (دما، نور، ارتعاش و صدا)، چیدمان صحیح ابزارهای مورد نیاز اپراتور و ... کیفیت زندگی کاری کارکنان را ارتقا بخشند.

 

ارگونومی در حقیقت ترکیبی است از رشته‌های بیومکانیک، فیزیولوژی، آنتروپومتری و روانشناسی صنعتی که به بررسی تناسب محیط کاری اپراتور با شرایط وی می‌پردازد.

رعایت دقیق اصول مهندسی فاکتورهای انسانی نه تنها به انگیزش کارگران می‌انجامد، بلکه از طریق کاهش خطاهای انسانی کیفیت محصول را بهبود داده و استفاده بهینه از فضاهای کاری را نیز به دنبال دارد. به علاوه آسیب‌های جسمی اپراتورها نیز به حداقل می‌رسد.

بی‌توجهی به اصول ارگونومیک در طراحی فضاهای کاری می‌تواند سلامتی کارکنان را با خطرات جدی مواجه ساخته و عملکرد کل سیستم را تحت تأثیر قرار دهد. به طوری که امروزه آسیب‌های ناشی از شرایط کاری نامناسب از مهمترین تهدیدات علیه ایمنی شغلی کارکنان کارکنان محسوب می‌شود. تنها در کشور آمریکا سالانه 600000 کارگر دچار آسیب‌های شغلی ناشی از انجام حرکات تکراری و حمل بارهای سنگین می‌شوند (1.8 میلیون آسیب در سال) که این امر هر سال 45 تا 54 میلیارد دلار هزینه به دنبال دارد.

با توجه به اهمیت ارگونومی در افزایش بهره‌وری فرآیندها و جلوگیری از آسیب‌های شغلی، به‌کارگیری ابزارهایی که قادر به انجام تحلیل‌های ارگونومیک در فضاهای کاری باشند می‌تواند سازمان را در کسب مزیت‌های رقابتی یاری نماید.

در این راستا شرکت سیمارون قصد دارد که آخرین روش‌ها و ابزارهای نرم‌افزار و سخت‌افزاری مرتبط را به جامعه علمی و صنعتی کشور عرضه نماید. بدین منظور با آغاز همکاری سیمارون و شرکت کانادایی NexGen اولین نرم‌افزار مرتبط به نام ManneQuinPro تقدیم می‌گردد.

 

 

 

 

ManneQuinPro نرم‌افزاری برای مدلسازی فعالیت‌های انسانی به شکل سه بعدی است که در مراحل مختلف طراحی فضاهای کاری در ادارات و کارخانه‌ها به انجام تحلیل‌های پایه‌ای ارگونومیک کمک می‌کند. با به‌کارگیری این نرم‌افزار می‌توان ویژگی‌های هر اپراتور و فضاهای کاری را طراحی نمود، به علاوه امکان مشاهده محدوده دید اپراتور، تعیین فضاهای قابل دسترس توسط وی و ثبت فیلم از حرکات نیز وجود دارد.

سایر قابلیت‌های این نرم‌افزار عبارتند از:

• امکان تعریف ویژگی‌های اپراتور به دلخواه (جنسیت، سن، وضعیت و توانایی جسمانی و ...)

• امکان ساختن اپراتورهایی با شرایط خاص (ویلچر یا عصا)

• امکان انتخاب وضعیت بدن اپراتور از یک مجموعه از پیش تعریف شده

• امکان انجام تحلیل‌های بیومکانیکی بر اساس NIOSH 1991 Lifting Equation

• بررسی فضاهای قابل دسترس اپراتور و فضای دید وی به شکل سه‌بعدی

• مطالعه حرکت اپراتور بر روی یک مسیر از پیش تعریف شده

• امکان بررسی حرکت اپراتور از زوایای مختلف به شکل سه بعدی و ثبت فیلم از آنها

• مطالعه تأثیر نیروهای وارد بر بدن اپراتور

• شبیه‌سازی بلند کردن، هل دادن و کشیدن بار با اعمال نیرو و گشتاور به قسمت‌های مختلف بدن اپراتور

• مشاهده حرکات اپراتور به شکل سه بعدی از چند زاویه مختلف به‌طور هم‌زمان

منابع و زمان امتحانات کارشناسی ارشد رشته بهداشت حرفه ای

 

کلیه کتابهای ذکر شده تنها جنبه راهنمایی داشته و قابل تغییر می باشد . با تشکر از جناب آقای دکتر محمدفام که در تهیه این مطلب همکاری داشتند.

 

آزمون کارشناسی ارشد رشته بهداشت حرفه ای توسط دو مرجع برگزار می گردد . سازمان سنجش و وزارت بهداشت درمان و اموزش پزشکی .

 

1-     دانشگاه تربیت مدرس

2-      دانشگاههای علوم پزشکی

 

1-     دانشگاه تربیت مدرس

زمان ثبت نام : اواخر آبانماه از طریق ویژه نامه پیک سنجش و خریداری دفترچه مربوطه از باجه پست زمان آزمون : حدود 8 اسفند ماه همان سال

مواد امتحانی و ضرائب : فیزیک 1،بهداشت حرفه ای 2 ، شیمی 1 ، ریاضیات 1 ، فیزیولوژی 1 ، آناتومی 1

 ، زبان تخصصی 1

1.    منابع مفید برای هر درس: بهداشت حرفه ای : هر کتابی با موضوع بهداشت حرفه ای مفید میباشد ولی کتابهای نامبرده در دسترس و نسبتا کامل میباشند . ارگونومی: مهندسی عوامل انسانی دکتر چوبینه و ارگونومی عبدلی ارمکی ، تهویه صنعتی : دکتر جعفری ، تهویه صنعتی مهندس امیرحسین متین ، صدا و ارتعاش: مهندسی صدا مهندس گلمحمدی ، ایمنی: مهندسی ایمنی محمدفام و جزوات دانشگاههای همدان، تهران و اصفهان ، حریق: جزوات ایمنی دانشگاه همدان و مهندس حریق مهندس گلمحمدی(100 ص اول) ،

2.    عوامل شیمیایی : نمونه برداری و تجزیه آلاینده های محیط کار جلد 1و2 دکتر بهرامی ، شرایط جوی : تنش های حرارتی محیط کار دکتر گلبابایی ، سم شناسی: سم شناسی صنعتی جلد 1و2 دکتر ثنایی و مقدمه ای بر سم شناسی جان تیمبرل ، بیماریها : طب کار و بیماریهای شغلی دکتر حسن آبادی / طب کار جلد 1و2 دکتر عقیلی نژاد/ مسمومیت های ناشی از کار دکتر قضایی و 3 جلد کتب تستهای طبقه بندی شده بهداشت حرفه ای/ داود افشار ، کلیات بهداشت حرفه ای تالیف علیرضا چوبینه از دانشگاه شیراز ، بهداشت کار تالیف پریوش حلم سرشت و علیرضا چوبینه

.1شیمی : شیمی مورتیمر جلد 2(فصل اول اسید و باز – تعادلهای الکترولیتی 1و2 – شیمی آلی) – محلولها و غلظتهای آنها مولاریته، نرمالیته و ...

2.   ریاضی : لویی لیتهلد جلد 1 . 2 . 3  ، کتاب ریاضی علوم انسانی برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد. چاپ دیباگران و بیشتر مباحث تابع، حد، مشتق، کاربرد مشتق، انتگرال، تصاعد هندسی و حسابی

3.       فیزیک : کتب دروه دبیرستان بویژه مباحث مکانیک، نور، موج، گرما،    ترمودینامیک و الکتریسته ، فیزیک هالیدی جلد 1 ،2 ،3

4.       فیزیولوژی و آناتومی : آناتومی عمومی مولف، دکتر محمدعلی امامی – درسنامه فیزیولوژی/ درسنامه فیزیولوژی(100 ص) ، فیزیولوژی و آناتومی برای پرستاران تالیف شیلا جکسون ، خلاصه فیزیولوژی گایتون

زبان تخصصی : کتابهای ACGIH  ، و متون تخصصی OSHA ، Reading mosaic1, Reading and Thinking in English: Level:3,4- Essential words TOEFL (در این باره به مطلب دوست عزیزم مهندس فریدن مراجعه نمایید )

 

زمان اعلام نتایج : ابتدا توزیع کارنامه صورت میپذیرد(اردیبهشت بعد از امتحان ) پس از مجاز به انتخاب رشته بودن فرم انتخاب رشته را پر نموده و ارسال میکنید و سرانجام در 8 شهریور نتایج نهایی اعلام میگردد.

 

2-     دانشگاههای علوم پزشکی

زمان ثبت نام : اواخر اسفند ماه

زمان آزمون : اواخر خرداد ماه

مواد امتحانی و ضرائب : بهداشت حرفه ای 3 ، فیزیک 1 ، شیمی 1 ، ریاضی 1 ، فیزیولوژی 1 ، آناتومی 1 ، زبان عمومی 2

منابع مفید برای هر درس :

بهداشت حرفه ای : سم شناسی صنعتی 1 و 2 دکتر غلامحسین ثنایی ، مسمومیتهای عمده ناشی از کار دکتر صمد قضایی ، مهندسی عوامل انسانی در صنعت و تولید (ارگونومی ) مارتین هلاندر ترجمه علیرضا چوبینه ، مهندسی ایمنی دکتر ایرج محمد فام ، بیماریهای شغلی دکتر علی صادقی حسن آبادی

Principles of Biochemical Toxicology                       john Timbroll

Industrial Toxicology                                               philip & Willams

Occupational and Enviromental Medicine               Joseph ladou

Evaluation of ambient air quallity by personnel monitoring (1&2)           linch,A,L

Air sampling Instrument                                                                           ACGIH

 

سایر دروس مانند قبل میباشد

آنالیز مقدماتی خطر  ( PHA )

مقدمه:

تکنیک آنالیز مقدماتی خطر(Preliminary Hazard Analysis (PHA)) برای اولین بار در اوایل دهه 50 میلادی در ایالات متحده آمریکا برای آنالیز ایمنی موشکهای با پیش برنده مایع بکار گرفته شد. این روش توسط صنایع هوانوردی این کشور بصورت قانونمند در آمده و بوسیله شرکت بوئینگ تحت نام فعلی نامگذاری شد. پس از این کاربرد این تکنیک به صنایع مختلف منجمله صنایع شیمیایی، هسته ای و غیره گسترش یافت.

آنالیز مقدماتی خطر یک روش آنالیز نیمه کمی است که به منظور اهداف زیر صورت می پذیرید:

 

-         شناسایی خطرات بالقوه و رویدادهای اتفاقی که ممکن است به بروز حادثه ای منجر شود.

-         رده بندی رویدادهای شناسایی شده بر حسب ریسک آنها

-         تعیین کنترلهای لازم برای خطرات و شناسایی اقدامات اصلاحی

آنالیز مقدماتی خطر ترجیحاٌ یک آنالیز اولیه ایمنی بر روی سیستم، محصول یا سازمان بوده و اهداف عمده آن عبارتند از: 

1-   شناسایی عناصر، شرایط خطرناک و علل آنها

2- شناسایی اثرات این عناصر و شرایط خطرناک بر روی زیر سیستمها،  سیستم، کل پروژه  

3- طبقه‌بندی سطح  شدت هر کدام از عناصر و شرایط خطرناک

4- شناسایی اقدامات اصلاحی برای حذف عناصر و شرایط خطرناک یا به حداقل رساندن اثرات آنها

5- داده‌های بدست آمده از PHA یک ورودی مفید و موثر برای سایر فعالیتهای ایمنی در راستای شناسایی موارد ذیل بشمار می‌رود:

 

-         مناطق بالقوه مشکل آفرین مرتبط با بخشهای سخت افزاری، نرم‌افزاری یا فصل مشترک آنها

-         الزامات دستورالعملی یا طراحی ایمنی

-         الویت‌بندی فعالیتهای ایمنی

-         موارد نیازمند به تست، آنالیزهای بیشتر یا مطالعات توازن

 

با توجه به موارد فوق می توان گفت PHA یک آنالیز ایمنی سیستماتیک است که برای شناسایی مناطق ایمنی بحرانی جهت ارزیابی خطرات مهم و شناسایی الزامات طراحی ایمنی سیستم مورد استفاده واقع می‌شود. با انجام این مطالعه لیستی از خطرات غیر قابل چشم پوشی و یک ارزیابی از ریسکهای باقیمانده پس از اعمال اقدامات پیشگیرانه فراهم می‌شود. این فهرست شامل ارزیابی کیفی و نه کمی از ریسک می‌باشد که اغلب بصورت لیست جدول‌بندی شده از اقدامات پیشگیرانه با تعریف کیفی میزان اثربخشی قابل پیش بینی ارائه می‌گردد.

آنالیز مقدماتی خطر معمولاٌ اولین تلاش در فرایند آنالیز ایمنی سیستم به منظور شناسایی و طبقه بندی خطرات مرتبط با فعالیت یک سیستم، فرایند یا روش کار است که ترجیحاٌ در فاز توازن و ایده و تفکر از چرخه عمر سیستم اجراء می شود. در بعضی از منابع ممکن است اجرای مطالعه ٌلیست مقدماتی خطرٌ  مقدم بر PHA شمرده شود.  لیست مقدماتی خطر یک روش مقدماتی شناسایی خطرات موجود مرتبط با طراحی سیستم است که با استفاده از ابزارهایی نظیر چک لیستها، ماتریس خطر، توصیف و تشریح تجهیزات، گزارش حوادث و رویدادها، بررسی سوابق مشاغل مشابه، مرور گزارشات قبلی و مواردی نظیر آن به شناسایی خطرات اقدام می کند. پس از بررسی کلیه اطلاعات موجود می توان اقدام به تهیه لیست مقدماتی خطر کرد. یک PHL خوب را می توان برای تشکیل پایه و اساسی برای اجرای یک مطالعه PHA بیش از پیش گسترش داد. از آنجائیکه هدف اولیه PHA، مستند سازی و انجام یک ارزیابی اولیه از خطرات شناسایی شده در مراحل بسیار ابتدائی فرایند است لذا اجرای مطالعه لیست مقدماتی خطر، در همان مراحل اولیه از چرخه عمر سیستم الزامی خواهد بود.

 

فرایند اجرای PHA

شاید اجرای PHA یکی از مهمترین آنالیزها در جریان ارزیابی ایمنی سیستمها باشد زیرا این مطالعه معمولاً اولین تلاش جدی برای تشخیص و تعیین خطرات یک سیستم جدید و در بعضی موارد سیستم های تغییر یافته است که می تواند بعنوان پایه ای برای کنترل خطرات تلقی شود که همین امر مستلزم انجام مطالعات کاملتر و با استفاده از تکنیکهــــای دقیق تر مورد استفاده درآنالیز زیر سیستم1  وآنالیز سیستم2 می باشد.

با توجه به گستره و عمق مطالعه، اطلاعات مورد نیاز برای آنالیز مقدماتی خطر می تواند شامل موارد زیر باشد هرچند که این گفته نبایستی محدودیتی در استفاده از سایر اطلاعات در دسترس بنماید:

1-  پیکره‌بندی یا عملیات سیستمهای واقعی یا پیشنهادی از نقشه‌ها، سناریوها، مشخصه‌ها و آنالیزها

2-  آنالیزهای خطر انجام شده

3-  اطلاعات حوادث

4-  تجربیات سیستمهای مشابه

5-  مطالعات توازن (Trade studies)

6-  منظور و هدف از تولید محصول و کارکرد آن

7-  محیطی که محصول در آنجا مورد استفاده قرار خواهد گرفت

8-  تجهیزات و سخت افزارهایی که همراه با محصول به کارگرفته می شوند

9-  معیارهای عملیاتی برای مصرف کننده نهایی محصول

مهمترین ابزار مورد استفاده در انجام مطالعه آنالیز مقدماتی خطر چک لیست های خطر است که در آنها انواع خطرات معمول در سیستم ها خلاصه شده است. در جدول شماره 1 نمونه ای ساده از این نوع چک لیست ها ارائه شده است. در بعضی اوقات در راستای کمک به اجرای PHA، بجای چک لیست های ساده از ماتریس های دوبعدی و سه بعدی نیز استفاده می شود. ماتریس ها در واقع متشکل از دو و چند چک لیست بوده و از طریق آنها می توان بین خطرات موجود ارتباط مناسب برقرار کرد.

بطور کلی یکسری سوالات اساسی وجود دارند که باید در هنگام اجرای PHA پاسخ داده شوند. هرچند که ممکن است تعدادی از سوالات یاد شده بسیار ساده و آشکار بنظر رسند ولی با این وجود لازم است مورد توجه قرار گیرند زیرا در غیر این صورت پرسنل ارزیابی کننده ایمنی سیستم قادر به درک کامل و شناخت دقیق سیستم مورد مطالعه نخواهند بود. بعضی از این سوالات عبارتند از:

ـ فرایند یا سیستم مورد مطالعه چیست؟

ـ آیا افراد نیز با فرایند یا سیستم مورد نظر در ارتباطند؟

ـ وظیفه اصلی و همیشگی سیستم چیست؟

ـ آن چیزی که سیستم نبایستی هرگز آن را انجام دهد کدام است؟

ـ آیا قوانین و استانداردهایی در زمینه سیستم مورد مطالعه وجود دارد؟

ـ آیا سیستمی مشابه سیستم تحت مطالعه قبلاٌ مورد استفاده قرار گرفته است؟

ـ محصول سیستم چیست؟

ـ درون داد سیستم چیست؟

 ـ برون داد سیستم کدام است؟

ـ منابع و حفاظهای انرژی در سیستم چه بوده و کجا قرار دارند؟          

ـ خطرات اصلی سیستم کدامند؟

ـ چگونه می توان کنترل را بهبود بخشید و آیا این امر مورد قبول مدیریت واقع خواهد شد؟

برای انجام راحتتر مطالعه لیست مقدماتی خطر می توان از ابزارهای نظیر چک لیست ارزیابی اجزاء خطر و چک لیست ارزیابی منابع انرژی استفاده کرد. از PHL نیز می توان به همراه ماتریس PHA برای آماده سازی برگه کار آنالیز مقدماتی خطر استفاده کرد.

 

ساده ترین دستورالعمل انجام PHA شامل مراحل زیر می‌باشد:

1-    شناسایی منابع با ارزش برای محافظت

2-    تعریف سطوح ریسک قابل قبول و گستره مورد ارزیابی

3-   شناسایی و تائید خطرات سیستم. بعضی از ابزارهای معمول شناسایی خطر عبارتند از:

·          بررسی و بازبینی سیستمها و تسهیلات مشابه و مصاحبه با متخصصین آنها

·          بررسی مشخصه‌ها و انتظارات سیستم 

·          استفاده از چک لیست ها

·          بازنگری مطالعات ایمنی سیستمهای مشابه

·          بازنگری سوابق، فایلهای حوادث، گزارشات شبه حوادث، نرخ فراوانی و شدت صدمات ثبت  شده، اطلاعات انجمنهای  ایمنی، آنالیزهای قابلیت اطمینان سازندگان و غیره

·          در نظر گرفتن تأثیرات  خارجی نظیر آب و هوای محلی،  محیط و غیره

·         در نظر گرفتن تمام  فازهای مأموریت

·          توسعه مشکلات توسط طوفان ذهنی و اجرای آنالیز What-if

4-        ارزیابی احتمال و شدت بدترین مورد قابل درک برای هر خطر و هدف

5-      ارزیابی ریسک خطرات شناسایی شده با استفاده از ماتریس ارزیابی ریسک.

6-      طبقه بندی ریسک های شناسایی شده 

7-        بکار گیری اقدامات کنترلی 

8-     ارزیابی مجدد ریسک پس از اجرای  اقدامات پیشگیرانه

9-       تعیین اینکه آیا اقدامات پیشگیرانه خطرات جدیدی را ایجاد می‌کنند؟ 

گزارش مطالعه آنالیز مقدماتی خطر

پس از ارزیابی تمامی داده ها و تکمیل برگه کار PHA، بایستی طی یک گزارش رسمی نتایج آنالیز بصورت مستند ارائه گردد. یک گزارش معمولاٌ شامل خلاصه ای از مهمترین  یافته های مرتبط با ریسک های عملیاتی، پیشنهاداتی در راستای حذف یا کنترل خطرات و همچنین توصیه های جهت ادامه آنالیز خواهد بود. توصیف کوتاهی از خود سیستم و کارکرد آن نیز مفید می‌باشد. وجود برگه های کار PHL و PHA در گزارش نیز برای بررسی و ممیزی مندرجات گزارش ضروری است. نهایتاٌ لازم است گزارش PHA شامل یک بحث مختصر در رابطه با متدهای مورد استفاده جهت کمک به انجام آنالیز (نظیر ETBA،FM&EA ، چک لیست ها، ماتریس ها) باشد بطوریکه در صورت نیاز خواننده از اعتبار داده های گزارش اطمینان حاصل کند. یک قالب نمونه از گزارش مطالعه PHA به این شکل می باشد :

 

q       خلاصه

q       دامنه آنالیز 

q       آنالیـــز

q       نتایـــج  

q        پیشنهـادات 

q        ضمـائــم

 

 

منبع:

محمدفام, ایرج, تکنیکهای آنالیز ایمنی, آنالیز مقدماتی خطر, همدان, انتشارات فن آوران, 1384